پهروهردهكرنا ئیمانی بۆ زارۆكی

ذ طرنطترين بابةتيَن ثةروةردةكرنآ ذ لايىَ ناظةرِوَكيَظة؛ ثةروةردةكرنا ئيمانيية، ضونكي ئةو رِادبيت ب ئاظاكرنا نةريتيَن جوان و ثيَشظةبرنا وان، و ضاندنا بيروباوةريَن دورست د كويراتييَن هزرآ و دليدا و بهيَزئيَخستنا وان بيروباوةران، و ضوونا بةرةظ رِةوشتيَن بلند و دانةكارا وان رِةوشتان د هةمي سةرةدةرييَن خوةدا()، د ظآ قوناغا تةمةنيدا؛ زارؤك ديدطةها خوة بةرامبةري جيهانيَ ئاظادكةت، و رِةوشت و رِةفتاريَن خوة لسةر ظآ ديدطةهآ ئاظادكةت، و ضةند ئةو ظآ د ذيوارىَ خوةدا بينيتة جه؛ هند دآ بةختةوةريا وي ل دونياييَ زيَدةبيت، و هند دىَ ل ئاخرةتيَ ذى بسةركةظيت و رِزطاربيت، و ذبةركو ئةظ ئةركآ بزةحمةت دكةظيتة سةر مليَن دايك و بابان، قورئانآ ذى ئاماذة يا ثيَكري، ل دةمآ كو خودايىَ مةزن كةرةم دكةت: [يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ] [النساء:11]، ئانكو: ((خودآ د دةرحةقا عةيالىَ هةوةدا شيرةت و فةرمانىَ ل هةوة دكةت)). بةلكي ثيَغةمبةرى r هةما ب شيَوةكآ ئاشكةرا ئاماذة ب ظآ ضةندآ كرية، ل دةمآ طوَتي: «ما من مولود إلا يولد على الفطرة، فأبواه يهودانه أو ينصرانه أو يمجسانه»()، ئانكو: ((زارؤك هةمي لسةر خؤرستيييَ ذدايك دبن، بةلىَ دايبابيَن وي دآ وي كةنة جوهي يان فةلة يان ئاطرثةريَس)). ظيَجا ظآ فةرموودةيىَ ئاماذة ب ضةند خالان كر، ذ وان:

  1. باوةري تشتةكآ خؤرستيية د مرؤظيدا، و ئةو كةسآ ذىَ لاددةت، ئةو ذ ئةطةرى ئيَش و (ئافةتةكا) مرؤظي لاددةت.
  2. فةرموودىَ بةرثرسيارةتيا دايبابان و رِوَلىَ وان يىَ مةزن د ثةروةردةكرنيَدا دياركر.
  3. ئاماذة ب باندؤرا ذينطةهىَ كر د ثةروةردةكرنيَدا().

ذ قةنجييا خودىَ د طةل مرؤظي كري؛ ئةظةية هةر ذ دةستثيَكا ثيَطةهشتنا وي، دلىَ وي يىَ ظةكري بؤ باوةريىَ، بيَي ثيَدظي ب ض بةلطةيان هةبيت(). ظيَجا مادةم هوساية؛ ثيَدظية لسةر دايبابان ظىَ باوةريىَ ب باشترين شيَوة بثاريَزن، و ثيَدظية لسةر وان ظىَ خؤرستيييَ ثاقذكةن، و زارؤكيَن خوة لسةر ئايينىَ دورست ثةروةردة بكةن؛ ئةوىَ هاتيية ئاظاكرن لسةر دةقيَن قورئان و سوننةتىَ، هةروةسا ثيَدظية لسةر وان ئةو خوة نةهيَلنة ب هيظيا ثةروةردةكرنا ذينطةهىَ ظة، ئةوا تيَطةهيَن خوة ذ دةوروبةريَن خوة وةردطريت، ضونكي ئيسلاما (تةقليدي)؛ ل سةردةمآ ظةكرن و نيَزيكبوونا جيهانىَ زارؤكي ذ سةرداضوونآ ناثاريَزيت، و نة وي ذ حةليان و ذناظضوونا ناسنامةيىَ دثاريَزيت، نة ذى ذ لاوازييا كةسايةتييَ.

دلىَ زارؤكآ ثاقذ؛ (جةوهةرةكآ) ظالاية ذ هةر ويَنة و نيطارةكي، و ئةو يىَ بةرهةظة بؤ هةر نيطارةكي، ظيَجا ئةطةر لسةر خيَر و باشييَ هاتة رِاهاتن، و فيَري باشيييَ كر؛ دآ لسةر وآ مةزنبيت و دآ ل دونيا و قيامةتآ بةختةوةربيت، دايباب و ماموستاييَن وي و هةر كةسآ ئةو فيَري تؤرة و ئادابكري ذى، ديَ بةشدارييَ د خيَرا ويداكةن، و ئةطةر لسةر خرابييَ رِاهات و ئةو هاتة ثشتطوهظة هاظيَتن، كا ضاوا طيانةوةر دهيَنة ثشتطوه هاظيَتن، دآ بيتة مرؤظةكىَ خراب و دآ ذناظضيت، طونةها وي ذى دآ د ستويىَ فيَركةر و سةميانيَن ويدا بيت()، ضونكي باشترين رِاستكرن ئةوة يا د ذيىَ زارؤكينييَدا دهيَتة ئةنجامدان، بةلىَ ئةطةر هاتة هيَلان و طرنطي ثيَ نةهاتةدان و ئةظة بؤ سرؤشتآ وي و لسةر ظآ ريَكآ ضوو و هيبوو؛ وي دةمي بةرسظدانا وي دآ يا بزةحمةت بيت().

ظيَجا ئةو زارؤكآ دناظ خيَزانةكا خودان باوةرييةكا بهيَزدا مةزندبيت و طةشةدكةت، ئةو خيَزانا ثيَطير ب رِيَنيشاندانيَن ئيسلامي ييَن دورست، دآ د هةمي تشتاندا ضاظ ل دايبابيَن خوة كةت، و لدويظ ديتنا دايبابيَن خوة؛ دآ تيَطةهيَن خوة ئاظاكةت، دآ بينين هندةك كةس هةنة تيَطةهيَن شةرعي ب رِيَكةكا تؤند و دذوار ثيَشكيَشدكةن، ئةظة دبيتة ئةطةر كو ئةنجاميَن بةرؤظاذى مةرةما ثةروةردةكاري لسةر زارؤكي ثةيداببن، هةروةسا دةمآ زارؤك مةزندبيت و دبينيت دايبابيَن وي نة دثيَطيرن ب ريَنيشاندانيَن شةرعي، ب زةحمةتة ئةو ل ثاشةروذىَ بةرةظ ئايينيظة بهيَت، ضونكي د زارؤكينييا خوةدا ض شينواريَن ئاييني لسةر خوة نةديتينة، ظيَجا ض ئاراستةييَن ئاييني لدةظ وي ثةيدا نابن().

گه‌شه‌كرن و پێگه‌هشتنا

ئایینی ل ده‌ڤ زارۆكان

ل دةظ زارؤكان ئايين بتنآ ب هزرةكآ دةستثيَدكةت – ئةوذى هزرا هةبوونا خوديَية – ، ثشتي هنطي طةلةك ناضيت هةتا هندةك هزريَن دي ب رِةخظة ثةيداببن – وةكي هزرا ئافراندنآ، ئاخرةتآ، فريشتة و شةيتانان – ،  سيماييَن ثيَطةهشتنا ئاييني د ذيىَ زارؤكينييَدا ب ضوار خةسلةتان دهيَتة جوداكرن:

  • واقعيةت (ذيؤاري): ئةظةذى بؤ هندآ دزظريت؛ زارؤك ذيوارةكآ هةستثيَكري (واقعةكآ مةحسوس) لسةر تيَطةهيَن خوة ييَن ئاييني زيَدةكةت، و ضةند طةشةبكةت دآ ظانة ذ خوة ظةكةت و دآ ثتر د راستييَ طةهيت، و د قوناغا سنيَلةييَ دا، دآ دانيتة جهآ وان يىَ دورست.
  • شةكلي و سةرظةهي (ويَنةيي): ل ظيَرىَ زارؤك دآ ضاظ ل مةزنان كةت، د ثةرستن و دوعاياندا، بةلىَ بتنىَ ذ لايىَ سةرظةهي و شةكليظة بيَي د رِامانا وان بطةهيت يان هةست ب وآ خوةشييا رِوحي بكةت يا دناظدا هةي، و يا جوانة رِاهيَنةر د ظآ قوناغيَدا مفاي ذ طيَولىَ زارؤكي ببينيت، دا وان رِابينيت لسةر ستوينيَن ئيسلامآ و رِةوشتيَن وآ، هةروةسا ستوينيَن باوةريىَ و شينوار و كاريطةرييَن وآ.
  • نةفعي (مفاداري): ئةظةذى ضونكي زارؤك دآ زانيت و دآ تيَطةهيت كو دةمآ ئةو هندةك ثةرستنان ئةنجام ددةت؛ دايباب و ماموستا و كةسيَن لدوريَن وي كةيفخوةش دبن، ظيَجا دآ ظآ ضةندآ كةت دا حةزذيَكرنا وان بدةستظة بينيت، و وةك رِيَكةكآ بؤ بجه هاتنا هندةك مفاييَن وي، يان لادانا سزايةكيَ دا طةهيتة وي.
  • دةمارطيري (تةعةصوب): د ظآ قوناغآ دا؛ دآ دةمارطيريةكا وذداني بؤ زارؤكي ضيَبيت بةرامبةر ئايينآ وي، ئةظةذى ذبةر ثالدةرةكي كو غةريزةيا وي يا خؤرستيي ثالددةت بةرةظ خوة دانةثال و حةزذيَكرنآ، و بلندترين ويَنىَ خوة دانةثالىَ؛ حةزذيَكرن و (وةلائا) خودآ ية.()

ذظآ ضةندا بوري؛ ئةم مفايىَ طرنطيثيَدان و جةختكرنا لسةر ثةروةردةيا ئيماني دزانين، و كو يا ثيَدظية لسةر دايبابان و ثةروةردةكاران، ب رِذدي ثيَكولان بكةن بؤ نيَزيككرنا ئيمانآ بؤ طةنجان – ب تايبةتي د ظي زةماني دا ئةوآ كو فيتنة و خرابي و تشتيَن مرؤظي ذ ريَكىَ دةردئيَخن، ييَن مشة بووين – و شيَوازيَن وان فيتنةيان ييَن جواروجور بووين، و ذ طرنطترين وان تشتيَن ثيَدظية دايباب كار لسةر بكةن؛ ئةظةنة: ئيَك: زيرةككرنا خؤرستييَ د ناخآ زارؤكيدا، ئةظ ضةندة ذى خوة د فيَركرنا زارؤكي بؤ ثةيظا تةوحيدآ دا دبينيتةظة. دوو: بهيَزكرنا باوةريىَ ب هةر شةش ستوينيَن باوةريييَ، ئةوا رادبيت لسةر ضاندنا حةزذيَكرنا خودآ، و حةزذيَكرنا ثيَغةمبةرىَ وي r، و فيَركرنا قورئانآ().

ظيَجا هةبوونا خؤرستييا ئاييني د ناخآ زارؤكاندا؛ ذوان خالانة ييَن دبنة هاريكار بؤ دايبابان لسةر ئةركآ وان ييَ ثةروةردةيي، ضونكي خؤرستيي بةرىَ مرؤظي ددةتة غةريزا ئايينداريىَ، و ئةظ غةريزة ذى وةكي هةمي غةريزيَن دي؛ طوهؤرينىَ قةبويل ناكةت، بةلكي ئاراستةكرن و ثيَشظةبرنآ قةبويل دكةت، و د شيان دا هةية ئةظ خؤرستيية ذ بؤ هندةك ئاراستةييَن جياواز بهيَتة بكارئينان، كو ئةو بخوة ذبةر وآ نةهاتية ضيَكرن، بةلىَ ئيسلام دخوازيت كو خؤرستيي بؤ وآ ضةندآ بهيَتة بكارئينان، يا كو ئةو بؤ وآ هاتية ضيَكرن و ئافراندن().

ذ طرنطترين خاليَن ثيَدظية زارؤكآ موسلمان لسةر بهيَتة مةزنكرن، هةر شةش ستوينيَن باوةرييَنة، و يا ذ هةمييان طرنطتر: باوةريا ب خودآ ية، ضونكي باوةري ئينانا ب خودآ و ظيانا وي، ثشتي كو ئةو ثةيدا دبيت و بنةجه دبيت، ئةو بخوة دىَ ستوينيَن ديتر ذى بدويظ خوةرا ئينيت، و ظيانا خودآ؛ ئيَك ذ وان خالانة ييَن خودآ ذ هةمي خاليَن دي ثتر ثشتراستي لسةر كري، بؤ باوةري ئينانآ ب وي و خوة ضةماندن و خوة شكاندنا بؤ وي، ئانكو؛ ظيانا وي يا ثيَدظيية بؤ طوهداريكرنا وي و دوذمناتيا دوذمنيَن وي، و خودآ يا فةركري كو ئةظ ظيانة د سةر هةمي ظيانيَن دي ييَن دونيايىَ دا بيت، ظيَجا خودآ كةرةم دكةت: [قلْ إِنْ كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ] [التوبة: 24]، ئانكو: (( تو – ئة‌ى ثيَغة‌مبة‌ر- بيَذة‌ خودان باوة‌ران: ئة‌طة‌ر هوين باب و زارؤك و برا و ذن و مرؤظيَن خوة ييَن نيَزيك و وى ماليَ هة‌وة‌ كؤمكرى و ويَ بازرطانييا هوين ذ بيَ رة‌واجى و ساربوونا ويَ د ترسن و وان خانيييَن بة‌رفرة‌ه ييَن هوين تيَدا، ئة‌طة‌ر هوين ظيانا ظان ب سة‌ر ظيانا خوديَ و ثيَغة‌مبة‌ريَ وى و جيهادا د رِيَكا وى دا بيَخن، ثا ديَ ضاظة‌ريَيى عة‌زابا خوديَ بن. و خوديَ بة‌ريَ وان نادة‌تة‌ رِيَكا رِاست ييَن ذ طوهدارييا وى دة‌ركة‌فتين.)) و ئيَكةمين سالؤخةتآ وان عةبديَن خودآ ذىَ رازي دبيت كرة ئةظة كو ئةو حةز ذ وي دكةن، ظيَجا كةرةم كر: [ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ] [المائدة: 54]، ئانكو: ((ئة‌ى ئة‌ويَن باوة‌رى ب خوديَ و ثيَغة‌مبة‌ريَ وى ئيناى و كار ب شريعة‌تيَ وى كرى، هة‌ضيييَ ذ هة‌وة‌ ذ دينيَ خوة بزظريت، و ب جوهياتيييَ و فة‌لاتيييَ يان هة‌ر دينة‌كيَ دى بطوهؤريت، ئة‌و ضو زيانيَ ناطة‌هينيتة‌ خوديَ، و خوديَ ثاشى مللة‌تة‌كيَ ذ وان ضيَتر ديَ ئينيت ئة‌و حة‌ز ذ وان دكة‌ت و ئة‌و حة‌ز ذ وى دكة‌ن، د طة‌ل خودان باوة‌ران د دلؤظانن و ل سة‌ر كافران د دذوارن، شة‌رِىَ نة‌ياريَن خوديَ دكة‌ن، و د دة‌رحة‌قا خوديَ دا ذ كة‌سيَ ناترسن. ئة‌و قة‌نجى ذ خوديَية‌ ئة‌و ددة‌تة‌ وى ييَ وى بظيَت، و خوديَ ييَ قة‌نجى فر‌ةهة‌، و ييَ ثىَ زاناية‌ ب وان بة‌نيييَن خوة ييَن هيَذاى ويَ قة‌نجيييَ دبن)). و دياركر كو ب دورستي تةوحيدةكا سافي و زةلال ل دةظ مرؤظي نابيت، هةتا مرؤظي ظيانةكا رِةها نةبيت بؤ وي، ظيَجا كةرةم كر: [وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْدَادًا يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ] [البقرة: 165]، ئانكو: ((هندة‌ك مرؤظ ذ بلى خوديَ هة‌نة‌ صة‌نة‌مان بؤ خوديَ دكة‌نة‌ هة‌ظتا، و ويَ ظيان و مة‌زنى و طوهداريييَ يا هيَذاى خوديَ بتنيَ بيت ددة‌نة‌ وان. و ظيانا خودان باوة‌ران بؤ خوديَ ثترة‌ ذ يا ظان كافران بؤ خوداوة‌نديَن وان)). ئةو عيبادةتآ خودآ ئةم ذبةر ئافراندين؛ ئةو بلندترين ثليَن ظيانيَ نة، ضونكي بناخةيىَ تةوحيدآ و رؤحا وآ ئةظةية ظيانا مرؤظي بتنآ بؤ خودآ بيت، كو ئةو بناخةيىَ ثةرستنآ ية، بةلكي هةما ئةو حةقيقةتا ثةرستنآ ية، و تةوحيدا مرؤظي يا تةمام نابيت، هةتا ظيانا مرؤظي بؤ خودآ تةمام دبيت و بةرا هةر ظيانةكا دي بكةظيت و د سةر واندا بيت، و هةر ظيانا خودآ دةستهةلاتآ ل وان ظيانا بكةت، ئةظةذى وةسا كو هةمي ظيانيَن دي ييَن مرؤظي، دويكةفتي بن بؤ ظآ ظيانآ، ئةوا بةختةوةري و سةرفةرازيا مرؤظي ثىَ بدةست ظة دهيَت().

و ئةظ ظيانا ئاظاكري لسةر باوةريييَ؛ ذ مةزنترين رِيَكيَن رِاستةريَكرنا رِةوشتآ زارؤكانة، و موكومكرن و دامةزراندنا وان لسةر ئايينيَ ئيسلامآ و لسةر طوهداريكرنا خودآ و ثيَغةمبةريَ وي r، ظيَجا هةر كةسآ ظيانا خودآ و ثيَغةمبةرآ وي r د دلىَ ويدا هاتة ضاندن، دآ يىَ رِاست و دورست بيت د بيروباوةر و ثةرستن و رِةوشتآ خوةدا، هةر ضةند ئةو د هندةك بابةتيَن لاوةكي دا ذ رِيَكىَ لابدةت و جارجار خافل بيت يان ذبيربكةت، ضونكي ئةو ظيانا د ناخآ ويدا هةي؛ دآ هةر جارةكآ وي رِاستةرِآ كةت ب ئانةهيا خودآ()، ضونكي ظيانآ هندةك ثالدةريَن ناظخؤيي ذى هةنة و نة بتنآ ذ دةرظة دهيَن.

ئةو ديدطةها بيرورباوةر و عةقيدا ئيسلامي بؤ هةبوونآ ثيَشكيَش دكةت؛ ب وآ ضةندآ دهيَتة جوداكرن كو ئةو د طةل خؤرستييا مرؤظي و سرِؤشتآ وآ دطؤنجيت و ض هةظدذى د طةل نينة()، كا ضاوا ئةو دهيَتة جوداكرن ب هندةك خاسلةتيَن ديتر كو د بيروباوةريَن ديدا نينن، ضونكي د بيروباوةرا ئيسلاميدا سيستةميَن هزري و بيرورباوةري و بهايي و تةشريعي ييَن تةمامبووين، ظيَجا ذبةركو ئةو سيستةمةكآ هزري و بيروباوةريية؛ وآ ب ظآ ضةندآ شرؤظةكرنةكا طشتطير داناية بؤ دةستثيَكا طةردووني و ضارةنظيسآ ويَ و ئةو رِاستييَن دناظ وآ و ل ثشت ويَدا هةين، هةروةسا ئةو رؤهنكرنآ ددةت لسةر دةستثيَكا ذيانا مرؤظي و دويماهيكا ويَ، ثاشي وآ ئارمانجآ دةستنيشان دكةت ئةوا طةردوون ذبةر هاتيية ئافراندن، و وآ ئارمانجآ ذى ددةتة دياركرن ئةوا مرؤظ ثيَخةمةت بجهئينانا وآ هاتيية ئافراندن، ب ظآ ضةندآ بةرسظآ لسةر ثرسياريَن مرؤظي ييَن مةزن (وجودي) ددةت، ئةو ثرسيَن مرؤظ ذبةر سرؤشتآ خوة يىَ ئةقلي دآ هةر ثرسيارا وان كةت، ضونكي مرؤظ د ظآ ذيانيَدا يىَ ئارام نابيت، ئةطةر هندةك بةرسظيَن تيَر و تةسةل بؤ ظان ثرسياران نةبينيت كو دلىَ وي ثيَ ئارام ببيت، ئةطةر نة دآ هةر د حيَبةتييَدا ذيت و دآ هةر يىَ دوودل بيت، ضونكي وي ض رِامان بؤ ظآ ذيانآ نةديتن().

به‌رهه‌مێن

په‌روه‌رده‌كرنا ئیمانی

ئةو كةسىَ دهيَتة ثةروةردةكرن لسةر ثةروةردةكرنةكا ئيماني؛ ضةندين فيَقي و بةرهةمان ذ ظآ ثةروةردةييَ دبينيت، ذظان بةرهةمان ذى:

  1. لةزكرن د كاريَن باشدا، ضونكي ئةو دآ ل هةر دةرطةهةكي طةرييَت كو وي نيَزيكي رِازيبوونا خودىَ و دلؤظانييا وي بكةت.
  2. بهيَزكرنا بةربةستآ ناظخؤيي، ضونكي باوةرييا زيندي ئةوة يا رِةوشت و سلوكآ مرؤظي رادطريت.
  3. نةظيانا دونيايىَ، دلىَ وي ب دونيايىَ ظة ناهيَتة طريَدان، ضونكي دآ باوةري بيتة ئةو تشتآ ئةو طرنطييَ ثىَ ددةت و سةرةدةري و رِةفتاريَن خوة ذى دآ ل دويظ وآ دكةت.
  4. ثشتةظانييا خودايي، خودآ دآ كاريَن وي بةنيىَ باوةري ثيَ ئيناي بسةرئيَكظة ئينيت، و دآ بةرذةوةندييا وي بجه ئينيت، و دآ بةختةوةرييَ ثيَشكيَشي وي كةت د هةردوو جيهاناندا.
  5. ثشتطةرميا ب خودآ، ضةند باوةري زيَدة ببيت؛ دآ باوةريا بةنى(عةبدي) ب خودآ زيَدة بيت، و دآ ثتر ثشتا خوة ثىَ طةرمكةت و دآ خوة ذ ضيَكرييَن وي دةتة ثاش.
  6. بةرزةبوونا دياردةييَن نةريَني و كيَمييا ئاريشةيان د ناظبةرا خةلكي دا، ضونكي ضةند باوةري د دليدا زيَدة ببيت؛ دآ دلضونيَن حةرام كيَم بن، و دآ (ئيرادةيا) مرؤظي بهيَز كةظيت، و ئةظ باوةرية دآ خودانآ خوة ثالدةت بؤ رِةوشتيَن بلند و جوان.
  7. كارتيَكرنا ئةريَني د خةلكي دا، ضونكي باوةردارآ بهيَز دآ كاركةت بؤ ضاككرنا ناخآ خوة و ثاشي ضاككرنا دةوروبةريَن خوة.
  8. هةستكرن ب تةناهي و ثشتراستييَ، ضونكي ضةند ئةظ باوةريية د دلىَ (عةبدي) دا جهآ خوة بكةت، ئةو تشتيَن خةلك ذىَ دترسيت دآ لدوريَن وي بذالةبن.

ته‌وه‌رێن

په‌روه‌رده‌كرنا ئیمانی

ثيَدظية لسةر دايبابان؛ زارؤكيَن خوة فيَري وي تشتي بكةن، يىَ باوةرييا وان بنةجه دكةت، و رِةوشت و سلوكآ وان رِاستةريَ دكةت، و هةستكرنا خوةدانا ثالا (ئينتيمائا) وان بؤ ئومةتا موحةممةدي r لدةظ وان بهيَز دكةت، هندةك خال ل دةستثيَكا وان تشتيَن دكةظنة د بن ظيَ رِامانآ ظة دهيَن:

  1. فيَركرنا هةر شةش ستوينيَن باوةرييَ، د طةل باوةريا كورت ب طشتطيريا شةريعةتي، و طؤنجانا وي د طةل خؤرستييَ و سرؤشتآ مرؤظي، و ثيَدظية بزاظ بهيَنةكرن ئةظ ضةندة ب ريَكةكا زانستي بيت كو دلان هشياربكةت و ئةقلان بلظينيت و رِةوشتان ثاقذ بكةت.
  2. ثةروةردةكرنا زارؤكان لسةر ظيانا ثيَغةمبةري r و ظيانا مالبات و هةظذين و هةظاليَن وي هةمييان، بيَي زيَدةطاظيكرنا د وان دا، يان كيَمكرن ذ قةدر و بهايىَ وان.
  3. ثةروةردةكرنا زارؤكان لسةر ب مةزندانانا ديني، و ياسا و شةريعةت و سيماييَن وي، هةروةسا هشياركرنا وان ذ ب كيَميظة وةرطرتن و ترانةثيَكرنا وي و طرنطيثيَنةدانا وي().
  4. ئةم زارؤكان فيَري وآ ضةندآ بكةين كو باوةرييا ثيَدظي، ب كاريَن باش و قةنج تةمام دبيت، ب عيبادةتي زيَدة دبيت و ب طؤنةهان كيَم دبيت، ظيَجا ثةروةردةكرنا ئيماني يا دورست تشتةكآ ثيَدظية، هةتا كو بةرهةمآ وآ بطةهيتة رِةوشت و سلوك و عيبادةتي ذى().
  5. بنةجهكرنا باوةري ئينانآ ب رؤذا قيامةتآ د ناخآ واندا، و ب مةزن دانانا وآ رؤذآ، و طريَدانا جزايىَ د وآ رؤذيَدا ب وان كرياريَن بةني د دونيايىَ دا دكةت، ظيَجا هةر كةسآ ضاكةكار بيت، دآ بةحةشت بيتة بةهرا وي، و يىَ خرابكار ذي بيت دؤزةخ جهآ ويية.
  6. ثشتراستكرن لسةر وآ ضةندآ كو خودايىَ بلند ضاظديَرة لسةر بةنيان، و وان دبينيت و طوه ل وان هةية، و تشتةك ذ رِةوشا وان لبةر وي بةرزة نابيت.
  7. بنةجهكرن و كويركرنا وي هةستي لدةظ وي كو ئةو يىَ لسةر حةقيىَ، ئةظة دآ وي ثالدةت كو ئةو بهيَز و باوةري بخوةبوونآ دةست ب ئاينآ خوةظة بطريت().

ڕێبازێن په‌روه‌رده‌یی

بۆ چاندنا ئیمانێ

د شياندا هةية ئةظ ريَبازة لسةر دو لايةنان بهيَنة دابةشكرن، يا ئيَكىَ بةري ذيىَ جوداكرنآ و فامابوونآ و (تمييز())ــآ ية، يىَ دوويىَ ذى ثشتي وي.

ذ وان تشتيَن دبنة هاريكار لسةر ضاندنا ئيمانآ بةري ذيىَ جوداكرنآ:

  1. يا باشة مرؤظ زارؤكي ب وان ناظانظة طريَبدةت، ئةويَن ثةرستن ثيَ دهيَتةكرن، ذ وان ناظيَن ئةو ل دةوروبةريَن خوة طوه ليَدبيت، وةكي: عبدالله و عبد الرحمن و عبد الكريم، و مرؤظ بزاظان بكةت ب كورتي رِامانا وان بؤ دياربكةت، و مرؤظ طرنطييَ ب وآ ضةندآ بدةت كو وي طوه ل بانطي ببيت، و وي فيَري زكريَن رؤذانة و دوعايان بكةت، و ثاريَزطارييَ لسةر وان بكةت، و لدةظ وي وان زكران ببيَذيت()، و بيرا وي ل وان قةنجييان بينيت ييَن خودىَ د طةل وي كرين، – ب تايبةتي لدةمآ خوارنآ – ؛ ذبةر دوبارةبوونا ويَ، و وي فيَري ئينانا ناظآ خودآ بكةت لدةستثيَكا خوارنآ، و سوثاسييا وي ل دويماهييا وآ.
  2. هندةك سورةتيَن قورئانآ ثىَ بدةتة ذبةركرن و وي تيَبطةهينيت كو ئةظة ئاخفتنا خودايىَ مةزنة، ئيَكةمين سورةتيَن ئةو دهيَتة فيَركرن ذى؛ فاتيحة (ئةلحةمد) و ئيخلاص (قل هو الله أحد) و هةردوو موعةويزةنة (قل أعوذ برب الفلق – قل أعوذ برب الناس)، هةروةسا د شياندا هةية هندةك هؤزان و نةشيدةيان ثىَ بدةتة ذبةركرن، ئةويَن ئةو تشت تيَدا هةي؛ يىَ مرؤظي دظيَت نيشا زارؤكي بدةت ذ رِامانيَن باوةريا دورست().
  3. يا باشة ئةو ضةند ل بةرضاظ بهيَتة وةرطرتن كو لدةمآ رؤيدانيَن خوةش ناظآ خودآ بهيَتة ئينان، ثيَدظية ل ذيىَ زارؤكينيىَ ناظآ خودآ ب زظراتييَ و ئةشكةنجآ نةهيَتة طريَدان، و ضيَنابيت لدةظ زارؤكي طةلةك بةحسآ تورةبوونا خودآ و سزايىَ وي و ئاطرىَ وي بهيَتةكرن.
  4. مرؤظ بةرآ زارؤكي بدةتة جوانيىَ د ضيَكريياندا و بهيَزي و ثيَكظةطريَدانا وان؛ دا زارؤك بزانيت كا خودآ ضةندآ مةزنة و ضةندآ خودان هيَز و شيانة، و دا حةز ذ خودىَ بكةت، ضونكي خودىَ ذى حةز ذ وي دكةت و بونةوةر ييَن بؤ وي بندةست كرين.
  5. مرؤظ زارؤكي رِابينيت لسةر تؤرةييَن رِةوشتي و وي فيَري دلؤظانييَ و هاريكاري و تؤرةييَن ئاخفتنآ و طوهداريكرنآ بكةت، و مرؤظ ب رِيَكا ضاظليَكرييَن باش؛ نموونةييَن ئيسلامي د ناخآ ويدا بضينيت، ئةظةذى دآ وةل وي كةت ئةو دناظ كةشةكيدا بذيت كو تؤرةييَن جوان، بةري هةر تشتةكي دهيَن و بسةر هةمييان دكةظن، ظيَجا دآ هةمي خيَر و باشييان ذ دةوريَن خوة وةرطريت().

بةلىَ ثشتي ذيىَ فامابوونآ؛ دآ هندةك رِيَبازيَن دي ذى لسةر ظان رِيَبازان هيَنة زيَدةكرن، ذوان ذى:

  1. مرؤظ زارؤكي فيَري هندآ بكةت كو ئةظ طةردوونة طةلةك يىَ مةزنة و هويراتيةكا مةزن يا دئافراندنا ويدا هةي، و ب ريَك و ثيَكي و جواني ييَ هاتية ئافراندن، ئةظةذى ثيَخةمةت وآ ضةندآ دا زارؤك خودآ ب مةزن رِابطريت و قةدرىَ وي بزانيت، خودايىَ مةزن كةرةم دكةت: [صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ] [النمل: 88]، ئانكو: ((ئةظة ذ ضيَكرنا وي خودايية يىَ هةمي تشت موكم و باش ضيَكرين)).
  2. مرؤظ بيرا زارؤكي ل ئارمانجيَن خودىَ د كريار و ضيَكرييَن ويدا بينيتةظة، ئةظة ذى ذبةر وآ ضةندآ دا زارؤك حةز ذ خودىَ بكةت و سوثاسييا وي بكةت، وةكي ئارمانج ذ ئافراندنا شةظ و رؤذان، و ئافراندنا رؤذ و هةيظان، و ذ ئافراندنا هةستان: طوهليَبوون و ديتن و ئةزمان و ذبلي وان ذى، خودايىَ مةزن كةرةم دكةت: [أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ] [الروم: 8]، ئانكو: ((ئةرىَ و ما ئةويَن هة ييَن درةوآ ب ثيَغةمبةريَن خودآ و ديدارا وي دكةن، هزرا خوة د ئافراندنا خوة دا ناكةن، كو خودآ ئةو ذ ضوننةييَ ضيَكرينة، خودآ ئةسمان و ئةرد و تشتيَ د ناظبةرا هةردووان دا هةي، بؤ هنديَ ئافراندينة داكو دادي و خةلات و جةلات تيَدا بيَنة بكارئينان، و دا ئةو ببنة نيشان ل سةر تةوحيد و شيانا خودآ، و وي دةمةكيَ دةستنيشانكري بؤ داناية كو رِؤذا قيامةتيَية، ئةو دآ ل دويماهييَ ئيَن)) ().
  3. مفا وةرطرتن ذ دةرفةتيَن ثةيدادبن، داكو ب رِيَكا وان رِؤيدانيَن رِؤيددةن بةرآ زارؤكي بدةتة رِيَكا رِاست، ب شيَوةيةكآ جوان و ب حيكمةت كو خيَر و باشييَ لبةر شرين بكةت و خرابييَ لبةر وي رِةش بكةت، بؤ نموونة: ئةطةر نةساخ بوو؛ دآ دلىَ وي ب خودىَ ظة طريَدةين، دآ وي فيَري كرنا دوعايان كةين، دآ فيَركةين ئةو هزريَن باش بكةت (حسن الظن)، و دآ ثيَظةخاندن و رِؤقيا شةرعي نيشا وي دةين، و طةر مة ئةو فيَقي و شرينييَن ئةو حةزذيَدكةت بؤ ئينان؛ دىَ ذىَ داخواز كةين سوثاسيا ظآ قةنجيىَ بكةت و دآ بيَذينة وي كو ئةو قةنجي ذ دةظ خودىَ ية، و بلا دايباب لدةمآ رِؤيدانيَن نةخؤش و بئيَش لدةظ زارؤكي؛ تيَطةهيَن ئيماني فيَري زارؤكيَن خوة نةكةن و ذوي كاري دويربكةظن، ضونكي ل وي دةمي وي ئةو هيَز و (وةعي) نينة وان تيَطةهان ذيَك جودابكةت ().
  4. ثيَدظية ئةم ضالاكييَن كرداري بكةين دا زارؤكي رِابينين لسةر وان نةريتيَن ئيسلامي ييَن ئةم كار بؤ دكةين، لةوما يا ذ هةذيية ثةروةردةكار ب رِةوشتآ خوة ويَنةيةكآ جوان و ضاك ويَنةبكةت دا ضاظ ليَ بهيَتةكرن. هنديكة ثيَطظةطريَدانا د ناظبةرا ئايين و بهاييَن رِةوشتيداية، ب رِيَكا رِةوشت و سةرةدةرييَ؛ دآ وةل ثةروةردةكرنا مة كةت، ئةو ثةروةردةيةكا رِاستطؤ بيت، و نة بتنآ هةما ئاخفتن و تشتةكآ تيؤري بيت ().
  5. مفا وةرطرتن ذ ضيرؤكيَن ئارمانجدار، ثيَخةمةت ثةيداكرنا وي تشتآ مة دظيَت لدةظ زارؤكي ثةيدابكةين و دوير ئيَخستنا وي ذ تشتيَن دي، ثيَدظية ضيرؤك ب رِيَكةكا دراماي يا كاريطةر بهيَنة ثيَشكيَشكرن، د طةل دياركرنا وان لايةن و بهاييَن ضيرؤك دناظ خوة دا هةلدطريت، هةروةسا د شياندا هةية ب رِيَكا نةشيدةيان ذى نموونةييَن بلند د ناخىَ وي دا بهيَنة ضاندن، زيَدةباري رِةوشتيَن جوان و مةردينيىَ، و د شياندا هةية ثيَغةمبةري r ب زارؤكي بدةية نياسين ب رِيَكا بةرضاظكرنا ذياننامةيا وي، داكو حةزذيَبكةت و طوهدارييا وي بكةت، تايبةتي ذى وآ ضةندا ثةيوةندي ب زارؤكينيا ويظة هةي r بؤ زارؤكي دياربكةين، هةروةسا هةلويستيَن وي د طةل زارؤكان و دلؤظاني و نةرمينيا وي د طةل وان. و مرؤظ سالؤخةتا سةروبةر و شيَوةيىَ وي بكةت و هةلويستيَن وي ييَن رِةوشتي و جوان بؤ بيَذيت، هةروةسا ضيرؤكيَن صةحابييان و دايكيَن باوةرداران و مالباتا وي خودىَ ذ هةمييان رازيبيت ().
  6. دظيَت مرؤظ د ثةروةردةكرنا زارؤكاندا يىَ دادثةروةر بيت، و تشتةكي ب وان نةدةتةكرن كو وان شيانيَن كرنا وي نةبن، ثيَدظية ئةم ذبيرنةكةين، ياري و كةيفخوةشي؛ جيهانا زارؤكي يا رِةسةنة، ظيَجا ئةم كارةكآ وةسا يىَ طران ب وي نادةينةكرن كو بةرؤظاذى مةزنبوونا وي يا سرؤشتي و دةرؤني بيت، وةكي ئةم هند زيَدة ديظضوونا وي بكةين كو لسةر وي طران بيت، و ئةم هند تشتا ل وي قةدةغة بكةين وي ذ ثيَدظياتييَن زارؤكي ييَن سةرةكي دويربيَخين، ضونكي زيَدةطاظي د ظىَ ضةندىَ دا و طةلةك رِةخنةطرتن؛ دآ رِةنطظةدانةكا نةريَني ثةيداكةت و دىَ زارؤك هةست ب طؤنةهىَ كةت، و بةهرا ثتر ئةظ ضةندة د طةل زارؤكآ ئيَكىَ دا رِؤيددةت، ضونكي هندةك دايباب طةرم دبن و حةز دكةن نموونةكا تةمام ذ زارؤكآ خوة ئاظابكةن.
  7. ثيَدظية زارؤكي لسةر رِةوشت و تبعةتآ وي بهيَلين، بيَ كو بةردةوام مةزن مايتيَكرنىَ د كارؤباريَن ويدا بكةن، هةروةسا دظيَت ئةو ضالاكي بؤ بهيَنة ئامادةكرن ييَن هاريكاريا وي دكةن بؤ ئاشكةراكرنا شيانيَن خوة، ل دويظ هيَز و شيان و تيَطةهشتنا وي بؤ وآ ذينطةها ئةو دورثيَضكري، و ئةظة دىَ حةزا سةحكرنىَ لدةظ وي ضينيت و دىَ وةل وي كةت ئةو شيانيَن خوة بدةتة كاري.
  8. هاندانا زارؤكي كارتيَكرنةكا مةزن د ناخىَ ويدا ثةيدا دكةت، و وي ثالددةت بؤ مةزاختنا هةمي شيانيَن خوة، بؤ كرنا وي كارىَ خةلكي كةيف ثىَ دهيَت، و ضةند بهيَزكرنا رِةوشتآ زارؤكي و ئاراستةكرنا وي يا ئاظاكريبيت لسةر بنياتىَ ظيان و خةلاتكرنىَ؛ دآ ثتر سةركيَشيت بؤ بدةستظةئينانا رِةوشتيَن رِاستةرِىَ ب رِيَكةكا باشتر، و ثيَدظية هاريكاريا زارؤكي بهيَتةكرن د دياركرنا مافيَن وي بؤ وي، دا بزانيت كا ض بؤ وي هةية و ض لسةر وي هةية، و كا ض تشت دورستة بكةت و ض تشت نابيت بكةت، د طةل ثةيداكرنا وىَ ضةندىَ لدةظ زارؤكي كو ئةو هةست ب كةرامةت و ثلةيا خوة بكةت، و دظيَت ئةظة د طةل جوان بهيَزكرن و دويركةفتنا ذ نازاندنىَ بن ().
  9. ضاندنا رِيَزطرتنا قؤرئانا ثيرؤز و ب مةزن رِاطرتنا ويَ د دلىَ زارؤكيدا؛ دا هةست ب ثيرؤزيا وىَ و ثيَطيريكرنا ب فةرمانيَن وىَ بكةت، بةلىَ دظيَت ئةظ ضاندنة ذى ب رِيَكةكا ب ساناهي و سةرنجراكيَش بيت، ظيَجا دىَ زارؤك فيَري وىَ ضةندىَ هيَتةكرن؛ ئةطةر وي شيا ب دورستي و تةمامي قؤرئانىَ بخوينيت، وي دةمي ئةو دىَ طةهيتة ئاستىَ فريشتةييَن ضاكةكار، و دآ ئةو هيَتة رِائينان لسةر ثيَطيريكرنا ب تؤرةييَ خواندنىَ – ذ ئيستيعازىَ (أعوذ بالله من الشيطان الرجيم) و بسميللايآ (بسم الله الرحمن الرحيم) و رِيَزطرتنا موصحةفىَ د طةل جوان طوهداريكرنىَ – ، و دآ زارؤكي رِائينين لسةر طوهداريكرنا هندةك ئايةتيَن قؤرئانىَ؛ ضونكي ئةظة دىَ شيانيَن وي ييَن زماني بهيَز ئيَخيت و دىَ وي هاندةت بؤ خواندنىَ، و د شياندا هةية تةفسيرا هندةك ئايةتيَن رِامانيَن بيروباوةري دناظ خوةدا هةلدطرن نيشا وي بدةين، ذناظ وان سورةتيَن ئةو ذبةر دكةت – وةكي: فاتيحة، ئيخلاص و فةلةق و ناس، و ئةم دشيَين بةردةوام و طةلةك جارا ضيرؤكيَن قؤرئانا ثيرؤز بؤ بيَذين، ئةوذى ب رِيَكيَن جودا ييَن ثيَشكيَشكرنىَ، و ب شيَوةيةكىَ بةرفرةه و وةسا كو تيَبطةهيت().
  10. د شياندا هةية رِيَكا ثرسيار و بةرسظان ب دةرفةت وةربطرين، و ئةم ثيَطرييَ لسةر وىَ ضةندىَ بكةين كو ثرسيَن مة؛ وان ثيَزانينان دناظ خوةدا هةلبطرن ييَن مة دظيَت بطةهينين، و بةرسظ ذى دىَ د هندةك ثةيظيَن طةلةك كورتدا بيت، وةسا كو د طةل ذيىَ وي و ئاستىَ تيَطةهشتنا وي بطؤنجن، و ئةظىَ ضةندىَ كارتيَكرنةكا مةزن يا هةي د بدةستظةئينانا بها و رِةوشتيَن جوان و ثةسنكري و طوهؤرينا سلوكان بةرةظ باشتر.
  11. د شياندا هةية بؤ فيَركرنىَ مفاي ذ رِيَكا خوةشيا رِةنطكرنىَ وةربطرين، وةسا كو ئةو ويَنةيىَ مة دظيَت رِةنط بكةين، ذ رِامانيَن ئيماني ييَن جودا ثيَكبهيَت، كو هةر جارةكىَ بؤ رِةنطةكي بهيَتة طوهؤرين، و د شياندا هةية ئةو بهيَتة فيَركرن ب رِيَكا بةريكانةيان، و دةرطةهىَ وان ذى ييَ بةرفرةه و جوراوجورة، و يا باش ئةوة بةريكانيَن لظؤكبن؛ ئةويَن ذ هندةك ضالاكييان ثيَكدئيَن كو زارؤك تيَدا دلظيت، ضونكي زارؤك حةزذيَدكةت و كارتيَكرنىَ ل وي دكةت و د طةل دمينيت ().
  12. دآ هندةك فةرموودةييَن بيروباوةري، يان هندةك ثشكيَن وان فةرموودةيان بؤ زارؤكي رِاظةكةين، وةسا كو د طةل ئاستىَ هزركرنا وي بطؤنجن، ب رِيَكةكا بةرفرةه و ئةو حةز ذيَ بكةت، و ب هندةك دةربرينيَن كورت كو ئةقلىَ وي وةربطريت()، هةروةسا ئةم دشيَين وي فيَربكةين ب رِيَكا دووبارةكرنا هندةك ثةيظيَن باوةريىَ لدةظ وي بهيَز دئيَخن؛ دا ئةظ ثةيظة د بيردانكا ويدا بضةسثن، و ثاشي ئةو بخوة ذى ئوتوماتيكي بكاربينيت، وةكي: خودىَ وةسا يا حةزكري و يا وي بظيَت دىَ وىَ كةت «قدر الله وما شاء فعل»، ثشتبةستنآ لسةر خودىَ بكة «توكل على الله»، خودىَ لسةر هةمي تشتان يىَ خودان شيانة «الله على كل شيء قدير»، و زارؤك دشيَت – ب هاريكاريا دايبابان يان ثةروةدةكاري – رِابيت ب خةملاندنا ثؤلا خوة و ذؤرا نظستنا خوة ب هندةك ثةيظ و رِستةييَن ئيماني – وةكي: (ئةز موسلمانم)، (ئةز حةز ذ خودايىَ خوة دكةم)، (ستوينيَن باوةريىَ) – ، ئةظة كومةكا رِيَكيَن فيَركارينة، ذبةر طةلةك ديتنا وان؛ ئةو دآ د بيردانكا زارؤكيدا ضةسثن ().
  13. ئةم نيشا زارؤكي بدةين كو كةسةك ذ بةلا و موسيبةتان رِزطار نابيت، ظيَجا هةر كةسىَ د ظىَ جيهانىَ دا هةبيت؛ خودىَ دىَ وي تؤشي هندةك موسيبةت و تاقيكرنان كةت. هةروةسا ئةم نيشا وي بدةين كو هةر تشتةكىَ خودىَ د قةدةرىَ دا نظيسي؛ حيكمةت و ئارمانجةكا مةزن د ثشت رِا هةية، و ئةم د ناخىَ ويدا بضينين كو ئةوىَ مفاي دئينيت و زيانان ثاشظة دبةت؛ ئةو خودىَ ية، و دلؤظانيا وي يا ب بةري تؤرةبوونا وي كةفتي، و ئةم نيشا وي بدةين كو دةركةفتنا ذ تةنطاظي و دةرِاظيَن تةنطدا؛ هةردةم ثشتي بةرتةنطي لسةر مرؤظي دذوَار دبيت، دهيَت، و ئةظة سوننةتا خودىَ يا هةروهةرة. و دظيَت ئةم هزركرنا وي يا باش د رِاستا خودىَ دا لدةظ وي مةزن رِابطرين، ضونكي ئةظة بخوة ذى عيبادةتة، ظيَجا دىَ لدةظ وي بنةجه كةين كو هةلبذارتنا خودىَ باشتر و ب مفاترة ذ هةلبذارتنا مة بؤ مة، و دظيَت مرؤظ خوة جوان بكةت ب هةداركيَشانىَ، ضونكي مرؤظي ذبلي وىَ تشتةكىَ دي ثيَضيَنابيت، و مرؤظ ئةطةريَن شةرعي و دورست بكاربينيت بؤ سةرةدةريكرنا د طةل ظان موسيبةتان، هةروةسا مرؤظ خوة بخةملينيت ب رِازيبوونىَ و بؤ خوة بخيَر بهذميَريت، ل دويماهيىَ: دىَ وي فيَركةين كو وةريسىَ دوعاكرنىَ بةرنةدةت؛ ضونكي ئةو بازرطانييةكة؛ بةني هةردةم تيَدا يىَ فايدةية ().

ڕێكێن (ئالاڤێن)

په‌روه‌رده‌كرنێ

ذ طرنطترين رِيَكيَن ثةروةردةكرنآ؛ ئةويَن دبنة هاريكار بؤ ضاندنا باوةريىَ د ناخىَ زارؤكي دا، ئةظةنة:

  1. ضاظليَكريييَ باش؛ ضاظليَكري ب طرنطترين و مةزنترين ئالاظىَ كارتيَكرنىَ دهيَتة هذمارتن، و كارتيَكرنا وي ذ هةمي ئالاظيَن دي كويرترة د ناخىَ زارؤكي دا، و ثيَغةمبةرى r ئاماذة ب طرنطييا ضاظليَكري كرية، د فةرموودةيا عةبدوللاهىَ كورىَ عامري دا h: «رؤذةكآ دايكا من طازي من كر و ثيَغةمبةرىَ خودىَ ذى r لدةظ مة بوو، ظيَجا دايكا من طؤت: عةبدوللاه وةرة دآ تشتةكي دةمة تة، ئينا ثيَغةمبةرى r طؤتآ: «تة دظيا ض بدةيىَ؟»، وآ ذى طؤتآ: من دظيا خورمةكآ بدةمة وي، ظيَجا طؤت: «بزانة؛ ئةطةر تو ض نةدةيىَ دىَ لسةر تة هيَتة نظيسين درةو»()، و د ريوايةتةكا ديدا هاتيية: «هةر كةسىَ بيَذيتة زارؤكةكي وةرة ظي تشتي بطرة و ثاشي ض نةدةتآ، ئةظة وي درةو كر»()، ئةظجا؛ ضاظليَكري ئالاظةكآ ضالاكة، هةروةسا فةرموودىَ هشياركرنةك داية بؤ طرنطييا رِاستبيَذييَ، ب تايبةتي د طةل زارؤكان().
  2. شيرةتكرنيَن رِاستطؤيانة؛ د شياندا هةية ب طةلةك شيَوةيان شيرةتان بكةين، يان دآ ب شيَوةيةكآ رِاستةوخؤ هيَنةكرن، يان ذى ب رِيَكا ئينانا نموونةيان، يان دىَ ل دةمىَ ضيرؤك طؤتنىَ بن، يان ب رِيَكا دان و ستاندنآ، و رِيَكيَن وةكي ظانة، و ثيَدظية لسةر مة ئةم طةلةك شيرِةتان ل زارؤكي نةكةين داكو (مةلةل) بؤ ضيَنةبيت().
  3. لبةرشرينكرن و ترساندن؛ و هندةك جاران ئةظ دوو رِيَكة ب خةلاتكرن و سزادانىَ دهيَنة ناظكرن، و ئةظ رِيَكة ذ وان رِيَكان دهيَنة هذمارتن، ييَن كو ذ هةمي رِيَكيَن دي ب دلؤظاني و سوزدار ترن، ذبةركو ب شيَوةيةكآ ئيَكسةر كارليَكرنآ ل وآ خؤرستييا خودىَ مرؤظ لسةر ئافراندي دكةت، كو ئةو ذى حةزذيَكرنا تشتىَ باش و بدةستظةئينانا ويية، و كةرب ذيَظةبوونا ذ تشتىَ ب زةرةر و ثاشظةليَدانا وي، و دظيَت ئةظ ضةندة ذى ب دلؤظاني و حةقي بيت، بيَي توندكاري و سستاهي، زارؤك ذى خؤدان نةفسةكا تةنك و رؤهنة، ظيَجا نابيت ئةو بهيَتة ترساندن؛ ضونكي دبيت نةفس سةرةدةرييةكا بةرؤظاذى د طةل بكةت، ظيَجا بلا لظيَرآ لايةنىَ لبةر شرينكرنىَ بسةر لايةنآ ترساندنآ بكةظيت، ضونكي زارؤك د ظيَ قوناغىَ دا ذ ذيىَ خوة ثتر ثيَدظي ب لبةر شرينكرنىَ هةية ذ ترساندنىَ().
  4. رِاهيَنان و رِائينان و بةردةوام كار لسةركرن؛ رِائينانا زارؤكي بؤ رذدييا لسةر ب دةستظةئينانا رِازيبوونا خودايىَ مةزن؛ و ترسا ذ وي و شةرما ذ وي، و ثشتبةستنا لسةر وي د هةمي دةماندا، هةروةسا رِائينانا وي لسةر وىَ ضةندىَ كو هةمي تشت يىَ د دةستىَ خودىَ دا؛ ئةظة هةمي دىَ هيَز و موكومييَ د ناخىَ ويدا بجه هيَليت، كو وي بهيَز بيَخن بةرامبةري هةر نةخؤشي و موسيبةتةكآ، و دآ رِازيبوون و باوةرييةكىَ دةنة وي كو دلىَ وي ثىَ ئارامبيت و نةفسا وي ثىَ كةيفخوةش ببيت.
  5. ليَزظرين و دووبارةكرن؛ ئةظ هةردوو رِيَكة، زانستىَ نوي و سةربؤران، طرنطييا وان د فيَركرنىَ و رِاضاندنا زانينآ د ناخىَ مرؤظيدا سةلماندية().
  6. دان و ستاندن و طةنطةشة؛ دان و ستاندن د طةل زارؤكي دآ هزرا وي ظةكةت و دآ ئاسوييَن زانين و مةعريفىَ بؤ ظةكةت، بةلىَ دظيَت رِيَز ل بؤضوون و كةسايةتييا زارؤكي بهيَتةطرتن، و ب شيَوةيةكىَ جوان طوهداريا وي بكةي، و ب ئارامي دان و ستاندنىَ د طةل وي بكةي، دا دان و ستاندن ثةيوةندييةكا سةركةفتي و ضالاك د طةل زارؤكي بدةستظة بينيت، كو د شياندا هةبيت ب رِيَكا وىَ؛ زارؤكي ثةروةدة بكةين و بةرىَ وي بدةينة رِيَكا رِاست().
  7. ثةرتووك؛ ذبةرظىَ ضةندىَ ذى يا طرنطة ثةرتووكخانةيةك د مالدا هةبيت، كو بكيَرا ضالاكييَن زارؤكي ييَن زانستي و رِةوَشةنبيري و ئيماني بهيَت، و يا باشة ئةو يا جوراوجور بيت – د ناظبةرا بابةتيَن طوهداريكرنىَ و تةماشةكرنآ و هذماري دا – ، هةروةسا يا طرنطة ئةظ ثةرتووكخانةية ذ كومةكا ضيرؤكان ثيَك بهيَت، ضونكي ضيرؤك رِيَكةكا ثةروةردةييا طرنط و بكيَرهاتية بؤ طةلةك تشتان()، و طةلةك ضيرؤكيَن ئارمانجدار د ذينةنيطارا ثيَغةمبةري r و هةظاليَن وي – خودىَ ذ هةمييان رازيبيت – دا هةنة().
  8. تةكنؤلوذيا سةردةم و ئالاظيَن فيَركاري؛ ئةو هندةك ئالاظن دبنة هاريكار بؤ بةلاظكرنا هزر و بيران، و بؤ بنةجهكرن و نيَزيككرنا وان بؤ زارؤكي، هةتاكو بشيَت تىَ بطةهيت و رِامانيَن وان بزانيت، ذبةركو ئةظ هزر و بير و ثيَشةكية، دىَ ب رِيَكةكا جوان و رِةنطيَن سةرنجراكيَش هيَنة ثيَشكيَشكرن كو زارؤكي بةرةظ خوةظة رِابكيَشيت، و دآ وي بةتة دناظ رِةوشةكا دةرؤني يا طؤنجايي دا، بؤ وةرطرتن و قةبويلكرنىَ().
  9. ثالدةريَن خؤرستي؛ ضةند ثالدةرةك يىَ لدةظ زارؤكي هةين؛ ئةم دشيَين بؤ خوة ب دةرفةت وةربطرين و مفاي ذىَ ببينين، ذ وان: ياري و هاريكاري و زارظةكرن و ييَن وةكي وان، ظيَجا ب رِيَكا يارييَ؛ زارؤك دشيَت جيهانا ل دةوريَن خوة ئاشكةرا بكةت، و دةربرينآ ذ هزريَن خوة بكةت و كا ضةند تيَدطةهيت، و د شياندا هةية مفاي ذ ظىَ ببينين بؤ رِؤهنكرنا رِامانيَن دورست لدور ذيانىَ و طةردووني، و بؤ ضاندنا بهاييان د ناخىَ زارؤكيدا، ئةظةذى ب شيَوازةكآ بساناهي و طؤنجايي، ظيَجا تيَبينيكرن و ب دةرفةت وةرطرتنا هةلويست و رِؤيدانان، ئةطةر ب شيَوةيةكآ باش هاتنة ب دةرفةت وةرطرتن بؤ هشياركرن و ئاراستةكرنىَ()، ئةو دىَ كارتيَكرنةكا بهيَز د ناخىَ زارؤكيدا ل دويظ خوة رِا هيَليت.
  10. دوعا و لاظا؛ دوعا بةلطةيىَ لاوازيا بةنيية بةرامبةر خودايىَ وي، و كو ئةو يىَ ثيَدظي ويية و داخوازا قةنجييا وي دكةت، و مسؤطةر خودىَ بةنييَن خوة ييَن هانداين بؤ كرنا دوعايان، و سوز يا داية وان كو ئةو دىَ بةرسظا وان دةت، ظيَجا خودىَ كةرةم كر و طؤت: [وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ] [غافر: 60]، ئانكو: ((و خوداييَ هة‌وة‌ – طة‌لي عيبادة‌تكة‌ران – طؤت: هوين دوعايان ذ من ب تنيَ بكة‌ن و عيبادة‌تيَ من بكة‌ن، ئة‌ز ديَ د بة‌رسظا هة‌وة‌ ئيَم))، و دوعا ذ مةزنترين ئالاظانة كو ثةروةردةكار ثىَ بطةهيتة ئارمانجا خوة يا ثةروةردةيي، ئةو ئالاظةكة؛ مةزنترين ثةروةدةكاران يا بكار ئيناي، كو ئةو ذى ثيَغةمبةريَن خودىَ نة – سلاظ لسةر هةميان بن – ثيَخةمةت خوةرِاطرييَ لسةر باوةري و تةوحيدىَ، خودىَ كةرةم دكةت: [وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ] [إبراهيم: 35]، ئانكو: ((و تو – ئة‌ى ثيَغة‌مبة‌ر – بة‌حسيَ ئيبراهيمى بكة‌ دة‌ميَ وى دوعا ذ خوداييَ خوة كرى – ثشتى كورِىَ خوة ئيسماعيل و دا‌يكا وى ل نهالا (مة‌كة‌هيَ) ئاكنجى كرين – و طؤتى: خوداييَ من تو (مة‌كة‌هيَ) بكة‌ باذيَرة‌كيَ تة‌نا هة‌ر كة‌سة‌كيَ ليَ بيت ييَ ذ خوة ثشترِاست بيت، و تو من و عة‌ياليَ من ذ ثة‌رستنا صة‌نة‌مان دوير بكة‌))، ظيَجا دوعاكرن بؤ زارؤكي ذ طرنطترين نيشانيَن ضاكييَ نة د ثةروةردةكرنا ويدا().
  11. زارظةكرن؛ و ئةو ب سرؤشتآ خوة حةز ذ زارظةكرنآ دكةت، ظيَجا دىَ دةرفةت بؤ هيَتةدان – بؤ نموونة – دا ب رِؤلىَ ثيَشنظيَذىَ مزطةفتىَ رِاببيت، ئةو ذى دىَ نظيَذىَ كةت و قؤرئانىَ خوينيت، يان دىَ بيتة طؤتارخوين، ظيَجا دىَ رِابيتةظة و دىَ ئاخظيت، يان دىَ ب رِؤلىَ ماموستايي رِابيت، ظيَجا دىَ وانىَ شرِؤظةكةت و دىَ قوتابيان فيَركةت، و ئاها هوسا، ئةظ ضةندة دىَ رِامانان لدةظ وي بنةجهكةت، و دىَ ثلة و قةدرىَ ظان جهان لدةظ وي ثاريَزيت.

تایبه‌تمه‌ندیێن

په‌روه‌رده‌كاری

  1. دلوَظاني و نةرمي؛ فيَقي و بةرهةمىَ ثةروةدةكرنىَ يىَ باش بدةستظة ناهيَت، ئةطةر نةرمي د طةل نةبيت، داكو ب دلؤظانيىَ دلان بدةستظة بيني، ئةظة ئةقرةعىَ كورىَ حابسيية، يىَ سةحدكةتة ثيَغةمبةري r و ئةو يىَ حةسةن و حوسيَن ماضي دكةت، و يىَ دبيَذيت: من دةه زارؤكيَن هةين، هةتا نوكة من كةسةك ذ وان ماضي نةكرية، ئينا ثيَغةمبةري r طؤت: ((يىَ دلؤظانييَ ب خةلكي نةبةت؛ دلؤظاني ب وي ناهيَتةبرن)) (
    ، و – سةلات و سةلاميَن خودىَ لسةربن –  دبيَذيت: ((كةسيَن دلؤظان؛ خودىَ دلؤظانيىَ ثىَ دبةت، دلؤظانيىَ ب خةلكي ئةردي ببةن؛ دىَ يىَ ل ئةسمانان دلؤظانييَ ب هةوة بةت))().
  2. بيَهنفرةهي و ليَبؤرين؛ و سةروةرىَ مة r طةهشتبوو طوثيتكا ظى رِةوشتي، نموونة ذى لسةر ظىَ: ئةوا ئةنةسيَ كورىَ مالكي ظةطوهاستي، دبيَذيت: ئةز د طةل ثيَغةمبةرىَ خودىَ r دضووم، و عةبايةكآ نةجراني د بةردا بوو، كو بةرسنطيَن وي د ستوير بوون، ظيَجا ئةعرابيةك طةهشتآ و ئةو ب دذواري ب عةبايىَ ويظة كيَشا، هةتا من سةحكرة رِةخآ ستويىَ ثيَغةمبةري r كو ذبةر دذواريا رِاكيَشانآ، لفكا وي عةبايي شوينا خوة يا لىَ دورستكري و بجه هيَلاي. ثاشي طؤت: ئةي موحةممةد فةرمانىَ بدة وي ماليَ ل دةظ تة هةي هندةكىَ بدةنة من، ثيَغةمبةر r لىَ زظري و طرنذى و فةرماندا هندةكآ بدةنآ().هةروةسا ذ وان تشتيَن طريَدايي ب بيَهنفرةهييَ ظة: ليَبوَرينة، خودايىَ مةزن كةرةم دكةت: [خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ] [الأعراف: 199]، ئانكو: ((ئة‌ى ثيَغة‌مبة‌ر – تو و ئوممة‌تا خوة – ويَ يا د شيان دا بيت ذ رِة‌وشت و كرياريَن ضاك ذ مرؤظان قة‌بويل بكة‌ن، و وى تشتى ذ وان نة‌خوازن ييَ ب زة‌حمة‌ت بيت بؤ وان، دا ئة‌و ذ هة‌وة‌ نةرِة‌ظن، و تو فة‌رمانيَ ب هة‌ر طؤتنة‌كا باش و كارة‌كيَ جوانيَ هة‌بيت بكة‌، و تو ثشت بدة‌ هةظرِكييا د طة‌ل نة‌زان و كيَم فامان))، و هةتاكو بيَهنفرةهي بدةستظة بهيَت؛ ثيَغةمبةري r ئةم هانداينة كو تؤرة نةبين، و نةهي ذ وىَ ضةندىَ كرية، د فةرموودةيا دورستدا هاتية، زةلامةكي طؤتة ثيَغةمبةري r: شيرةتةكىَ ل من بكة، طؤتآ: ((تؤرة نةبة))، و ضةندين جارا دووبارةكر و طؤت: ((تؤرة نةبة)) ().
  3. سةبر و هةدار؛ و دظيَت ثةروةردةكار خوة ب رِةوَشتآ سةبر و هةدارىَ جوان بكةت، و خوة دويربيَخيت ذ لةزكرنىَ، ل دةمىَ ئةو زارؤكيَن خوة ثةروةردة دكةت و وان فيَر دكةت، و نابيت ئةو لةزىَ ل دةركةفتنا ئةنجامان و بجه هاتنا مةرةمىَ بكةت، ضونكي وي دةمي دىَ بىَ هيظيبوون و هةستكرن ب شكةستنىَ لدةظ وي ثةيدابيت، و ثةروةردةكارىَ بىَ هةدار؛ وةكي رِيَظنطىَ بىَ خوارنة.
  4. دادثةروةري؛ ضونكي ئةطةر وي بىَ ئةطةرةكىَ رِؤهن هةبيت، جوداهي د ناظبةرا كةسةكي و ئيَكىَ ديدا كر؛ كارتيَكرن دىَ لاوازبيت و ثيَكخؤشبوونا د ناظبةرا هةردوو فيَركاراندا نامينيت، و هةر تشتةكيَ زولم و زؤرداري تيَدا هةبيت، دآ كريَت و خرابكةت.
  5. دةستثاكي؛ ثيَدظية لسةر دادثةروةري يىَ رِاستطؤ و دةستثاك بيت د سةرةدةريكرنا خوة د طةل فيَركاراندا، دةستثاكي ذ سالؤخةتيَن ثيَغةمبةرانن، و ئةو داخوازكةرةكآ سةرةكية، هةتاكو كار ب شيَوةيةكىَ باش و رِيَك و ثيَك بهيَتة ئةنجامدان، و بطةهيتة ئةنجامىَ خوة و سةربكةظيت.
  6. تةقوا و ترسا ذ خودىَ؛ ضونكي ئةوىَ تةقوا خودىَ بكةت، خودآ دآ وي وةسا ب سةرئيَخيت، كو وي ض جاران هزر تيَدا نةكربيت، ظيَجا تةقوا؛ هةظالىَ سةركةفتنآ، سةرفةرازييَ، ضاكبوونىَ، و بدةستظة ئينانا داخوازييَ ية د دونيا و ئاخرةتىَ دا.
  7. (ئيخلاص)؛ ضونكي ئةطةر كار بؤ خودىَ نةبيت ئةو دىَ بؤ خؤدانيَ وى هيَتة زظراندن، و تشتةك ذ كارىَ وي ناطةهيتىَ ذبلي خوة زةحمةتدان و مانديبوونىَ.
  8. زانين (علم)؛ ضونكي كةسىَ زانا دىَ يىَ ضاظ ظةكريبيت بؤ نوكة و ثاشةرؤذىَ، بةرؤظاذى نةزاني، ئةوىَ نوكةييا خوة بةرزة دكةت، و ثاشةرؤذا خوة ذى خراب دكةت.
  9. كاربنةجهي؛ دةمىَ ثةروةردةكار هةمي تشتان ددانيتة وي جهىَ بؤ هاتية دةستنيشانكرن؛ وي دةمي دىَ بةرهةمىَ وي كاري بدةستظةهيَت، و دىَ فيَقييَ ثةروةردةكرنىَ طةهيت، ظيَجا ئةركىَ ثةروةردةكاري ئةظةية، ئةو جهىَ خوة د ناخىَ زارؤكيدا بكةت، و د ئاراستةكرنا زارؤكي و ثةروةردةكرنا ويدا ب دةرفةت وةربطريت.
  10. باوةريبوون ب كارىَ ثةروةردةيي؛ ثةروةردة دانةكا دةرؤني و رؤحيية؛ و ئةوىَ باوةري ب ظىَ ضالاكييَ نةبيت؛ ئةو نةشيَت ظى جورىَ دانىَ ثيَشكيَش بكةت().
  11. ثيَشظةبرن؛ دظيَت ثةروةردةكار طرنطييَ ب ثيَشظةبرنا هيَز و شيانيَن خوة بدةت، دا بطةهيتة وي ئاستىَ دشيَت ب رِؤلىَ خوة يىَ ثةروةردةيي رِاببيت.
Back to top button